Στις 27 Ιουλίου η Ορθόδοξη Εκκλησία εορτάζει τη μνήμη των αγίων Επταρίθμων. Πρόκειται για τους Θεσσαλονικείς, ιεραπоστόλους των Σλάβων, αγίους Κύριλλο και Μεθόδιο και τους πέντε κορυφαίους άμεσους μαθητές τους, Γοράσδο, Κλήμη, Ναούμ, Αγγελάριο και Σάββα (ἐκπρόκριτοί τε καὶ τοῦ χοροῦ κορυφαῖοι Γοράσδος τε καὶ Κλήμης καὶ Ναούμ καὶ Ἀγγελάριος καὶ Σάβας, όπως γράφει ο αρχιεπίσκοπος Αχρίδος Θεοφύλακτος στον εκτενή Βίον του Αγίου Κλήμη (Αχρίδος).
Όλοι έδρασαν στη Μεγάλη Μοραβία μετά το αίτημα του Μοραβού ηγεμόνα Ραστισλάβ (846-870) προς τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ΄ (842-867) για την αποστολή «διδασκάλου» που θα κήρυττε και θα διέδιδε τη χριστιανική πίστη στη σλαβική γλώσσα. Ωστόσο, μετά την κοίμηση του αγίου Μεθοδίου, αρχιεπισκόπου Μοραβίας και Παννονίας, στις 6 Απριλίου του 885, ο διάδοχός του Γοράσδος, αν και κατέβαλε προσπάθειες να συνεχίσει το έργο της ιεραποστολής, προσέκρουσε στα προβλήματα που δημιουργούσε ο γερμανικός κλήρος με επικεφαλής τον Βίχιγκ.
Οι μαθητές των αγίων υπέστησαν σκληρές διώξεις. Ο Γοράσδος αναζήτησε τότε καταφύγιο στην Πολωνία και αργότερα ίσως επέστρεψε στη Μοραβία. Ο Κλήμης, ο Ναούμ και ο Σάββας (Λαυρέντιος) κατευθύνθηκαν στη Βουλγαρία, όπου βρήκαν πρόσφορο έδαφος για τη διατήρηση και την περαιτέρω ανάπτυξη των επιτευγμάτων της κυριλλο-μεθοδιανής αποστολής. Ιδιαίτερα ο άγιος Κλήμης και ο όσιος Ναούμ συνδέονται στενά με την περιοχή της Αχρίδος.
Η συνεισφορά των αγίων Επταρίθμων στην εδραίωση του Χριστιανισμού, την ανέγερση εκκλησιών και μονών, τη μετάφραση και συγγραφή έργων αναγνωρίστηκε ήδη από πολύ νωρίς από τους λαούς των Βαλκανίων. Γρήγορα συντέθηκαν αγιολογικά και υμνογραφικά έργα γι’ αυτούς (Βίοι, Ακολουθίες, Κανόνες). Κατά τους 15ο-19ο αι. η λατρεία τους βρήκε περαιτέρω διάδοση και εμφανίστηκαν νέα έργα αφιερωμένα στους φωτιστές των Σλάβων (όπως η Ακολουθία του Βερατίου, Ακολουθία Μοσχόπολης κ.ά.). Σε πολλές εκκλησίες των Βαλκανίων αλλά και άλλων σλαβικών χωρών απαντώνται τοιχογραφίες των αγίων και τιμάται η μνήμη τους.
Αγγελική Δεληκάρη
Αναπληρώτρια Καθηγήτρια της Μεσαιωνικής Ιστορίας των Σλαβικών Λαών
Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ
